Άψαλος - Το χωριό μου!

Σε λίγες ημέρες θα είμαι στο χωριό μου την Άψαλο. Είναι ένα πολύ όμορφο χωριό που συνδυάζει βουνό και κοιλάδα, με ξηρό κι υγιεινό κλίμα. Ονομάστηκε Άψαλος το 1926, από τις λέξεις άπτομαι – αλός (ακουμπώ στην Θάλασσα), διότι όπως διαπιστώθηκε απ’ την μορφολογία του εδάφους ολόκληρης της επαρχίας προ χιλιάδων ετών η Άψαλος ήταν παραλιακό χωριό. Αυτό συμπεραίνεται κι απ το γεγονός ότι στο χωριό Όρμα της ίδιας επαρχίας (Αλμωπίας) βρέθηκαν κρίκοι προσδέσεως καραβιών γι αυτό και ονομάστηκε Όρμα(εκ του ορμος). Νότια του χωριού θα ανακαλύψει ο επισκέπτης ένα εντυπωσιακό μνημείο της φύσης. Τρεις (3) τεράστιες πέτρες η μία πάνω στην άλλη στηριγμένες στην άκρη ενός μεγάλου γκρεμού. Είναι έτσι τοποθετημένες που αναρωτιέται κανείς ποιο χέρι θα μπορούσε να τους τοποθετήσει σ’ αυτήν την θέση και μ’ αυτήν την μορφή (θυμίζουν άνθρωπο χωρίς χέρια).

Το χωριό μου είναι μεταξύ Έδεσσας, Αριδαίας και Σκύδρας και είναι η πύλη για να μπει κανείς στην επαρχία Αλμωπίας του Νομού Πέλλας. Σήμερα είναι οικισμός του δήμου Αριδαίας.

Ιστορικά στοιχεία

O καθηγητής Nικ. Παπαδάκης το 1913 κατέγραψε την ύπαρξη δύο τουρκικών τζαμιών, τα οποία ήταν φανερά κατασκευασμένα με αρχιτεκτονικό υλικό αρχαίων κτιρίων. Πράγματι, λίγο πιο έξω από το χωριό προς την Πολυκάρπη, βρίσκεται η αρχαία πόλη της Aψάλου.

O οικισμός έχει το σχήμα χαμηλού μακρόστενου λόφου. Mετά από ανασκαφές, έχουν έρθει στην επιφάνεια ίχνη του οχυρωματικού τείχους από αργό λίθο της περιοχής. Tα ευρήματα των γύρω χωραφιών και ίσως του περιβόλου της αρχαίας Aψάλου χρονολογούνται στα ελληνιστικά χρόνια και παλιότερα, ενώ τα ορατά λείψανα των τειχών και των δεξαμενών και τα διάσπαρτα όστρακα και κεραμίδια και άλλα αρχιτεκτονικά μέλη ανήκαν στα ευρύματα των παλαιοχριστιανικών χρόνων.

Την περίοδο της τουρκοκρατίας στο χωριό εγκαταστάθηκαν Τούρκοι. Οι χριστιανικές οικογένειες που ζούσαν εδώ αναγκάστηκαν να φύγουν, γιατί οι μπέηδες του χωριού ήταν σκληροί και τις καταπίεζαν. Οι Τούρκοι άλλαξαν την ονομασία της Αψάλου σε Δραγουμάνιτσα από την τούρκικη λέξη «δραγουμάνος» που σημαίνει διερμηνέας.

Οι χριστιανοί κάτοικοι του χωριού εγκαταστάθηκαν στην Άψαλο την περίοδο 1922-24 με την μικρασιατική καταστροφή και την ανταλλαγή των πληθυσμών. Ήταν Πόντιοι, Θράκες και Μικρασιάτες. Το 1945 εγκαταστάθηκαν αρκετές οικογένειες Βλάχων. Οι Πόντιοι κάτοικοι κατάγονται από την περιοχή του Χατζή Οσμάν της Νικομήδειας, του Ακ Ταγ Ματέν (μεταλλείο) της επαρχίας Άγκυρας και του Μπουλγάρ Ματέν (μεταλλείο Ταύρου) της νότιας Τουρκίας. Επίσης υπάρχουν και λίγες οικογένειες ποντίων που κατάγονται από την περιοχή της Τραπεζούντας και την περιοχή του Τοχούζ. Οι Θράκες κατάγονται από το χωριό Εξαμίλι της χερσονήσου της Καλλίπολης και οι λίγοι Μικρασιάτες από την περιοχή του Αϊδινίου-Σμύρνης. Οι Βλάχοι κατάγονται από διάφορα μέρη της Ηπείρου. Το 1926 το χωριό ξαναπαίρνει το ελληνικό του όνομα «Άψαλος». Σήμερα η Άψαλος υπάγεται στον δήμο Αριδαίας και αποτελεί δημοτικό διαμέρισμα αυτού του δήμου. Έχει πληθυσμό 1254 κατοίκους οι οποίοι ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Πολοί Αψαλιώτες όμως είναι δυστυχώς μετανάστες στο Εξωτερικό (Γερμανία, Αυστραλία) και σε πόλεις στην Ελλάδα, με τους πιο πολλούς στη Θεσσαλονίκη.

Το χωριό διοργανώνει κάθε χρόνο τριήμερο πανηγύρι στην εκκλησία του Προφήτη Ηλία. Μπορείτε να δείτε στην παρακάτω διεύθυνση ένα βίντεο με τον Διογένη τον λυράρη που είναι και γείτονάς μου:
http://www.greektube.org/content/view/32654/2/

Το τρένο της Καρατζόβας

Το τρένο της Καρατζόβας δημιουργήθηκε στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο για καθαρά πολεμικούς σκοπούς. Η κατάσταση των συγκοινωνιών στη Μακεδονία ήταν απελπιστική. Το ελληνικό κράτος μετά την απελευθέρωση των περιοχών αυτών το 1912 από το τουρκικό ζυγό, δεν ήταν δυνατόν να προλάβει να κατασκευάσει αλλά ούτε καν να βελτιώσει τις συγκοινωνίες που υπήρχαν μέχρι τότε.

Με το τρένο διοχετεύονταν καθημερινά εφόδια στις ενδιάμεσες αποθήκες που βρίσκονταν στην Άψαλο, στην Αριδαία, στην Ξιφιανή και στην Πολυκάρπη και από εκεί στις κορυφογραμμές του Καϊμακτσαλάν. Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΣΕ στη δύναμη της γραμμής περιλαμβάνονταν 14 ατμάμαξες κάρβουνο. Το μήκος της γραμμής Σκύδρα - Άψαλος - Αριδαία ήταν 28 χιλ. και 895 μέτρα και της γραμμής από την Άψαλο έως την Όρμα 13 χιλ. και 386 μέτρα.

Η προσφορά του τρένου της Καρατζόβας προς τους κατοίκους της περιοχής δεν κράτησε πολύ. Το 1936 διακόπηκε η λειτουργία της γραμμής ως ασύμφορη οικονομικά.

Σήμερα το τρένο της Καρατζόβας είναι μια ανάμνηση με μοναδικά δείγματα αυτής της γραμμής τα κτίρια των σταθμών, τα περισσότερα των οποίων διατηρούνται ακόμα. Οι πιο παλιοί κάτοικοι θυμούνται με συγκίνηση τα χρόνια της λειτουργίας του τρένου με το οποίο γινόταν όλη η μετακίνηση των προϊόντων τους.

Φωτογραφία από τις 3 πέτρες