Η Μουσική Μπορεί να Θεραπεύσει;

Αν και άσχετος, την μουσική την αντιλαμβάνομαι ως δονήσεις του αέρα, ως διάφορες συχνότητες με κατάλληλους χρονισμούς, με ρυθμούς. Είναι μέρος της ιστορίας μας, της ζωής μας, των δονήσεων του εγκεφάλου μας, των δονήσεων του DNA μας.Βρήκα λοιπόν κάποια αρθράκια για τη θεραπευτική δυνατότητα μουσικής του Mozart, κυρίως για τον επιληψία. Μάλλον κι άλλα κομμάτια κλασικής μουσικής Vivaldi, Bach ή και άλλων μουσικών να επιδρούν θεραπευτικά. Βέβαια δε γνωρίζω πόσο επιστημονικές είναι οι σχετικές μελέτες. Προσωπικά με συνεπαίρνει η βυζαντινή μουσική. Παραθέτω μερικά στοιχεία από αυτά που βρήκα:

1. Η θεραπευτική δράση της μουσικής έχει τις ρίζες της στην αρχαία ελληνική παράδοση αλλά και σε παραδόσεις άλλων μεγάλων λαών της ευρύτερης Ανατολής. Πρώτοι οι Πυθαγόρειοι εξέτασαν τη σχέση μουσικών ήχων και αριθμών και διαπίστωσαν ότι οι αριθμοί που διέπουν την αρμονία ενός διατεταγμένου υλικού κόσμου παίζουν τον ίδιο ρόλο και στην τέχνη της μουσικής. Είναι ενδιαφέρον ότι οι ίδιοι μαθηματικοί λόγοι που διέπουν τα βασικά (πυθαγόρεια) μουσικά διαστήματα, που προέρχονται από την αρμονική διαίρεση του μονοχόρδου (1:2 - διάστημα ογδόης, 2:3 - διάστημα πέμπτης, 3:4 - διάστημα τετάρτης), διέπουν και τις σωματομετρικές αναλογίες του ανθρώπινου σώματος αλλά και άλλων φυσικών κατασκευών όπως π.χ. ο κοχλίας, τα φύλλα των δένδρων, τα φτερά της πεταλούδας και πλείστες άλλες φυσικές δομές. Υπάρχουν μαρτυρίες ότι η σχολή των Πυθαγορείων χρησιμοποιούσε μουσικούς ήχους για θεραπεία ασθενών με βάση την άποψη ότι η αρμονία της μουσικής μπορεί να αποκαταστήσει τη διαταραγμένη ψυχοσωματική ισορροπία του ασθενούς. Η ιδιότητα της μουσικής να θεραπεύει τονίζεται επίσης από τον Πλάτωνα σε πολλά έργα του (Τίμαιος, Πολιτεία, Νόμοι), μάλιστα ο Πλάτων θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ο πρώτος επίσημος «συνταγογράφος» μουσικής στην αρχαιότητα, αφού προτείνει ως κατεξοχήν θεραπευτικό μουσικό τρόπο τον δώρειο τρόπο (αρχαία μουσική κλίμακα που οι μουσικολόγοι σήμερα πιστεύουν ότι αντιστοιχεί περίπου στον πρώτο ήχο της βυζαντινής μουσικής). Σημείωση: Ο πρώτος ήχος δημιουργεί στον άνθρωπο αίσθημα δοξολογίας. Είναι ο ήχος που καθορίζει την μουσική ως τέχνη, αφού όπως και ο Δαμασκηνός λέει: “Πρωτεία νίκης πανταχού πάντων έχεις” Ο πρώτος ήχος αυξάνει στον άνθρωπο την ελπίδα για την σωτηρία του, αφού του δημιουργεί αίσθημα εγρήγορσης και κατανύξεως.
2. Πρόσφατες έγκυρες έρευνες έδειξαν ότι η ακρόαση της μουσικής του Mozart μπορεί να βελτιώνει τις χωρο-χρονικές ικανότητες αντίληψης των σπουδαστών κολεγίου. Μας κάνει λοιπόν πιο έξυπνους η ακρόαση της μουσικής του Mozart; Περαιτέρω έρευνες γύρω από την θεραπευτική αξία της μουσικής του Mozart έγιναν σε ασθενείς με επιληψία όπου και απεδείχθη ότι η ακρόαση του Mozart - και μάλιστα μιας συγκεκριμένης σονάτας της Κ 488 - μπορεί να μειώνει τον αριθμό και την σοβαρότητα των επιληπτικών κρίσεων σε ασθενείς ακόμη και σε επιληπτικό κώμα. Οι ερευνητές που συμμετείχαν στην παραπάνω μελέτη έδωσαν μια πιθανή εξήγηση στο φαινόμενο δηλ. ότι η λεπτή αρχιτεκτονική υφή της μουσικής του παιδιού θαύματος μπορεί να αποκαθιστά την ρυθμική φυσιολογική λειτουργία του εγκεφάλου που στην περίπτωση της επιληψίας παθαίνει ένα είδος 'αρρυθμίας'. Η μουσική του Mozart είναι απλή αλλά και μεγαλοφυής, διαθέτει μελωδία αλλά και άκρως εγκεφαλική ανάπτυξη με τέτοιο όμως τρόπο δοσμένη που να τρέφει μυαλό αλλά και ψυχή. Έτσι χρησιμοποιείται κατεξοχήν στις συνεδρίες μουσικοθεραπείας με στόχο τη χαλάρωση (relaxation) και την αντιμετώπιση του ψυχοσωματικού stress, ιδιαίτερα τα αργά μέρη με ρυθμική αγωγή andante.Ακόμη, αμερικανοί ερευνητές έδειξαν ότι η ακρόαση μιας σονάτας για πιάνο του W.A. Mozart (Κ.448) μπορεί να βελτιώνει την ικανότητα επίλυσης περίπλοκων μαθηματικών προβλημάτων από σπουδαστές κολεγίου.
3. Αποκαλυπτική έρευνα που έγινε στο πανεπιστήμιο McGill στον Καναδά (τμήμα Cognitive Neuroscience που διευθύνεται από τον Dr. Zattore) απέδειξε ότι γλωσσικά και μουσικά ερεθίσματα έχουν διαφορετικό τρόπο νευρωνικής αγωγής στον ανθρώπινο εγκέφαλο, έτσι ώστε μετά από σοβαρά εγκεφαλικά επεισόδια πολλοί ασθενείς να διατηρούν την ικανότητα να αντιλαμβάνονται μουσικούς ήχους και να τραγουδούν, ενώ έχουν χάσει τη ικανότητα να ομιλούν. Αναφέρεται, στην ιστορία της ιατρικής, η περίπτωση του Ρώσου συνθέτη Shebalin (1901-1963) ο οποίος παρά το βαρύ εγκεφαλικό επεισόδιο που του στέρησε την ομιλία, εξακολουθούσε να αναλύει τα έργα των μαθητών του και να συνθέτει μουσική. Επίσης, ο γάλλος συνθέτης και οργανίστας Jean Langlais (1907 - 1991) ύστερα από βαρύτατο εγκεφαλικό επεισόδιο που του προκάλεσε απώλεια της ομιλίας, της ικανότητας γραφής και αναγνώρισης των λέξεων, μπορούσε ακόμη να διαβάζει νότες, να συνθέτει και να αυτοσχεδιάζει μουσική.
4. Ο Οδ. Ελύτης διατυπώνει μια ξεχωριστή άποψη για τη μουσική του Mozart, που όσο περνούν τα χρόνια ακούγεται όλο και πιο νέα, όλο και πιο φυσική. Για αυτό το λόγο έχει τη δυνατότητα να αποκαθιστά μέσα μας τη χαμένη αρμονία, με άλλα λόγια την δυνατότητα να θεραπεύει. Λέει λοιπόν ο Ελύτης για την μουσική του Mozart: Η μουσική του έχει το αυτοδύναμο ενός φυσικού πίδακα που μας θαμπώνει, κάνει τα πράγματα να κολυμπούν μισό μέτρο πάνω από το έδαφος, σε μια σωστή πλημμύρα φωτός, λαμπερές ψιχάλες ήχων που διασχίζουν λοξά το σκοτεινό μας παράθυρο….
5. Πλείστες εφαρμογές βρίσκει η μουσικοθεραπεία σαν συμπληρωμένη μορφή θεραπευτικής αγωγής είτε με τη μορφή παθητικής μουσικοθεραπείας - ακρόασης (receptive music therapy & music medicine) είτε με τη μορφή της ενεργού μουσικοθεραπείας ή μουσικο-ψυχοθεραπείας (active music therapy) η οποία απαιτεί τη παρουσία ενός ειδικά εκπαιδευμένου μουσικοθεραπευτή που συνδυάζει προχωρημένες γνώσεις μουσικής με ειδική εκπαίδευση στην ψυχολογία. Μια κλασσική ένδειξη ενεργού μουσικοθεραπείας αποτελεί για παράδειγμα το αυτιστικό παιδί και εκεί χρησιμοποιείται σαν μουσικοθεραπευτική μέθοδος ο αυτοσχεδιασμός. Η μουσικοθεραπεία ενδείκνυται γενικά στην ανακούφιση κάθε είδους πόνου αλλά και σαν μέσο αγχόλυσης, αντιμετώπισης του ψυχοσωματικού stress και ενίσχυσης του ανοσοβιολογικού μας συστήματος. Η πρώτη μουσικοθεραπευτική κίνηση αρχίζει σε αμερικάνικα νοσοκομεία μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, όπου και φάνηκε ότι η μουσική βοηθούσε στην ταχύτερη ανάρρωση βετεράνων στρατιωτών. Σήμερα η μουσικοθεραπεία εφαρμόζεται σχεδόν σε κάθε ίδρυμα, κυριότερα στην Αμερική και στην Ευρώπη, το οποίο φροντίζει άτομα με ειδικές ανάγκες όπως νοσοκομεία, σχολεία, κέντρα επανένταξης και αποκατάστασης ασθενών, κέντρα υγείας και ανακουφιστικής θεραπείας.
6. Πρόσφατα, στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο, μελετήθηκε προοπτικά η επίδραση μιας ειδικά επιλεγμένης μουσικής σε μεγάλη ομάδα καρδιοπαθών κατά τη φάση της νοσηλείας τους ακόμη και στο επίπεδο της μονάδος εντατικής θεραπείας. Όλοι οι ασθενείς εκτέθηκαν σε 30 λεπτά διαστήματα μουσικής ακρόασης μίγματος διαφόρων ηχοχρωμάτων και πριν και μετά την ακρόαση έδωσαν απαντήσεις σε ψυχομετρικό ερωτηματολόγιο που περιλάμβανε υποκειμενική βαθμολόγηση σε κλίμακες οπτικής αναλογίας που σχετίζονται με την αντίληψη του stress. Η συντριπτική πλειοψηφία των ασθενών συμφώνησε ότι η μουσική σε νοσοκομειακούς χώρους που περιλαμβάνουν και τη στεφανιαία εντατική μονάδα μειώνει σημαντικά την αίσθηση του stress. Η έκθεση των ασθενών σε μουσική πριν και κατά τη διάρκεια διαγνωστικών δοκιμασιών, όπως π.χ. η δοκιμασία κόπωσης, σχετίζεται αντικειμενικά με χαμηλότερη καρδιακή συχνότητα έναρξης της δοκιμασίας και επίσης με ταχύτερους ρυθμούς πτώσης της καρδιακής και αρτηριακής πίεσης κατά την ανάνηψη.
7. Την τελευταία δεκαετία με την πρόοδο της μαγνητικής τομογραφίας και την εμφάνιση της τομογραφίας εκπομπής ποζιτρονίων (PET) έχει γίνει δυνατή η εξονυχιστική μελέτη των επιδράσεων της μουσικής στον ανθρώπινο εγκέφαλο. Τα συμπεράσματα της έρευνας αυτής έχουν κινητοποιήσει αισθητά πολλούς κλινικούς γιατρούς σε διάφορες ειδικότητες, πού χρησιμοποιούν τη μουσική ως συμπληρωματικό θεραπευτικό μέσο.
8. Στόχοι και εφαρμογές της μουσικοθεραπείας στην ιατρική είναι γενικά: η αντιμετώπιση του πόνου, η αντιμετώπιση του ψυχοσωματικού στρες, η βοήθεια της μητέρας στον τοκετό, η χρήση στις μονάδες πρόωρων βρεφών, η βοήθεια στη μετεγχειρητική ανάρρωση, η ανακουφιστική θεραπεία καρκινοπαθών, οι εφαρμογές σε μονάδες εντατικής θεραπείας καρδιοπαθών, οι εφαρμογές στη νόσο aλτσχάιμερ, η αντιμετώπιση της κατάθλιψης, η βελτίωση της επικοινωνίας ψυχιατρικών ασθενών και πλείστες άλλες εφαρμογές. Οπωσδήποτε, γενικό στόχο της μουσικοθεραπείας αποτελεί η αύξηση της αισιόδοξης στάσης και της θετικής σκέψης στα προβλήματα της ζωής, στοιχεία που συμβάλλουν στην ενίσχυση του ανοσοβιολογικού συστήματος.
9. Ανάμεσα στα πλείστα άλλα ιστορικά παραδείγματα, αξίζει ν' αναφερθεί η αποκατάσταση της κλονισμένης υγείας και η θεραπεία των κρίσεων μελαγχολίας του βασιλιά Φιλίππου του Ε' και του Φερδινάνδου του ΣΤ' της Ισπανίας, από τα τραγούδια του Φαρινέλλι, και τις σονάτες του Ντομένικο Σκαρλάτι, στα μέσα του 18ου αιώνα, όπως ακριβώς ο Δαυίδ το 1000 π.Χ. περίπου, θεράπευε τις 'καταθλίψεις' του Σαούλ παίζοντας άρπα.
10. Η Σχολή του Αριστοτέλη, είχε σαν αρχή της τη συγκίνηση που η μουσική προκαλεί, η οποία όταν είναι ισχυρή μπορεί ν' απομακρύνει τις ψυχικές εντάσεις,προκαλώντας κρίση και εκτόνωση. Αυτή η άποψη, στην πρακτική της εφαρμογή, δεν διαφέρει και πολύ από τα Διονυσιακά δρώμενα και μάλιστα τον Μαιναδισμό, πρακτική που έχει κατά κάποιο τρόπο διασωθεί ως τις μέρες μας μέσα από το Καρναβάλι. Σε παρόμοια βάση, πρέπει να στηριζόταν και η μουσικοχορευτική θεραπεία του Ταραντισμού μεταξύ 15ου και 17ου αιώνα στην Ιταλία, προκαλούμενου από είδους αράχνης (TARENTULA) και συνοδευόμενου από ατονία και καχεξία. Ο Αριστοτέλης καταλήγει σε δύο ενδείξεις, οι οποίες έχουν πολλές ομοιότητες και με σύγχρονες εφαρμογές:α. Οι ηπιότερες μορφές ψυχικών διαταραχών θεραπεύονται με την επίδραση μιας ήρεμης μουσικής.β. Σε περίπτωση βαρύτερων ασθενειών, η παθολογική ταραχή πρέπει να εντείνεται με τη βοήθεια μιας πολύ έντονης μουσικής, ώστε στο αποκορύφωμα να επέλθει η κάθαρση, που θα φέρει και τη λύση της διαταραχής.
11. Ανάλογες μέθοδοι μας προσεγγίζουν και από το χώρο της Ανατολής και συγκεκριμένα της Ινδίας, μέθοδοι που στηρίζονται αποκλειστικά σε μια από τις επτά Μεγάλες Αρχές της Ερμητικής Επιστήμης, που περιέχονται στο Κυμβάλειο, την Αρχή του Ρυθμού. Ο ρυθμός σ' όλες τις μορφές του, είτε ονομάζεται παιχνίδι, ποίηση, μουσική είτε χορός, είναι η ίδια η Φύση της όλης σύστασης του ανθρώπου. Όταν ολόκληρος ο μηχανισμός του σώματός του εργάζεται μ' ένα ρυθμό τότε ο τόνος του παλμού, της καρδιάς, του κεφαλιού, της κυκλοφορίας του αίματος, όλα εμφανίζουν ένα ρυθμό, ενώ ακριβώς το σπάσιμο του ρυθμού ονομάζεται ασθένεια. Χαρακτηριστικό παράδειγμα επαναφοράς, είναι η ταλάντωση από τη μητέρα του βρέφους που κλαίει και το ρυθμικό κτύπημα στην πλάτη του. Ακόμη κάθε μόχθος και εργασία, όσο σκληρή και δύσκολη, γίνεται εύκολη με τη δύναμη του ρυθμού και της μουσικής. Η γνώση αυτή, που ήταν σε χρήση στην Αρχαία Ινδία, έρχεται ξανά στο φως και εφαρμόζεται σήμερα ήδη από μεγάλες εταιρείες, για την αύξηση της παραγωγικότητας των εργαζομένων σ' αυτές, όπως επίσης σε νοσοκομεία, ψυχιατρικές κλινικές, γηροκομεία και άλλα ιδρύματα.
12. Η σύγχρονη επιστήμη, τείνει πλέον ν' αναγνωρίσει και να ξαναθέσει σ' εφαρμογή την Μουσική, καθώς και άλλες παραδοσιακές μεθόδους στην υπηρεσία της Ιατρικής. Πειράματα που επαληθεύουν την επίδραση της μουσικής τόσο στην ανάπτυξη των φυτών, όσο και στην παραγωγικότητα των ζώων (η ακρόαση της μουσικής του Μότσαρτ αυξάνει την γαλακτοπαραγωγή των αγελάδων κατά 15-20 %!), καθώς επίσης στον καρδιακό παλμό και τον ρυθμό της αναπνοής του ανθρώπου, συνηγορούν στις 'νέες' δρομολογήσεις. Ήδη, εδώ και μερικά χρόνια λειτουργούν στη Γαλλία, Αυστρία, Αργεντινή κ.α. Ινστιτούτα, που εφαρμόζουν τη μουσικοθεραπεία στην πράξη, σε ατομικό και ομαδικό επίπεδο.

Απολαύστε εδώ την σονάτα Κ 488 στο YouTube από τον Keith Jarrett και γράψτε μου για την εμπειρία σας.